Zamek Dewinów-Bibersteinów

W sercu Żar, na Dolnych Łużycach, znajduje się zabytek o wyjątkowym znaczeniu historycznym i architektonicznym – Zamek Dewinów-Bibersteinów. Monumentalna budowla, będąca częścią większego kompleksu zamkowo-pałacowego, przez wieki była świadkiem burzliwych dziejów regionu i Europy. Jej mury kryją opowieści o rycerskich rodach, renesansowych przebudowach, królewskich wizytach i dramatycznych wydarzeniach XX wieku. Zamek, choć naznaczony upływem czasu, wciąż zachwyca swoją formą i stanowi jeden z najważniejszych zabytków województwa lubuskiego.

Historia zamku Dewinów-Bibersteinów

Początki i średniowieczne rozbudowy

Historia zamku sięga połowy XIII wieku, kiedy to Albrecht Dewin wzniosł pierwszą murowaną warownię, odpowiadającą dzisiejszemu skrzydłu północnemu. Budowla powstała na planie regularnego czworoboku, otoczona była fosą i sprzężona z miejskimi murami obronnymi, co czyniło ją integralną częścią systemu fortyfikacji Żar. W XIV wieku, za sprawą kolejnych właścicieli – rodziny von Packów – zamek powiększono o zachodnie skrzydło i południową wieżę, a także wzmocniono obwarowania.

Epoka Bibersteinów i renesansowa przebudowa

W 1355 roku zamek przeszedł w ręce rodu Bibersteinów, co zapoczątkowało nowy etap rozwoju rezydencji. Na początku XV wieku dobudowano skrzydło wschodnie, a w połowie XVI wieku Hieronim i Krzysztof Bibersteinowie przeprowadzili gruntowną renesansową przebudowę. Wzniesiono wtedy malownicze krużganki wokół dziedzińca, ozdobione bogatą dekoracją sgraffitową, a wnętrza zyskały kolebkowe sklepienia z lunetami oraz wyrafinowaną sztukaterię i polichromie. Zamek w tym okresie stał się jedną z najwspanialszych rezydencji regionu.

Od Promnitzów do czasów współczesnych

Na przełomie XVI i XVII wieku zamek przeszedł w ręce rodu Promnitzów, którzy nadali mu barokowy charakter, szczególnie przebudowując wieżę. W XIX wieku obiekt pełnił funkcję więzienia, a w latach 30. XX wieku mieściło się tu Muzeum Regionalne powiatu żarskiego. Niestety, w 1944 roku zamek ucierpiał podczas nalotu, a po wojnie przez długi czas był opuszczony. Dopiero w ostatnich dekadach podjęto próby jego ratowania i stopniowej odbudowy.

Architektura i układ zamku

Rozplanowanie i bryła

Zamek Dewinów-Bibersteinów to trzykondygnacyjna, czworoboczna budowla z cegły, z wąskim dziedzińcem wewnętrznym i charakterystyczną wieżą wtopioną w skrzydło południowe. Cztery skrzydła zamku, powstałe na przestrzeni XIV i XV wieku, otaczają dziedziniec, który z trzech stron obiegają krużganki wsparte na arkadach. Od północy i wschodu obiekt otoczony jest szeroką, dziś już suchą fosą oraz fragmentami zewnętrznego muru obronnego.

Detale architektoniczne i wnętrza

Fasady zamku zdobią profilowane gzymsy i boniowane pilastry, a prostokątne okna ujęte są w dekoracyjne obramienia. We wnętrzach zachowały się kolebkowe sklepienia z lunetami, renesansowe i barokowe sztukaterie oraz fragmenty polichromii. Szczególnie interesujący jest dawny kominek z dekoracją sztukatorską oraz relikty malowideł ściennych, które świadczą o wysokiej klasie artystycznej dawnych właścicieli. Zamek i sąsiedni pałac Promnitzów połączone są na wyższych kondygnacjach korytarzami z łukami przyporowymi, co tworzy unikalny układ przestrzenny.

Zamek w historii regionu i Europy

Zamek Dewinów-Bibersteinów był nie tylko siedzibą możnych rodów, ale także miejscem ważnych wydarzeń historycznych. W jego murach gościli polscy królowie, m.in. Henryk Walezy, August II Mocny i August III Sas. Z zamkiem związana jest także postać wybitnego kompozytora Georga Philipa Telemanna, który zawarł tu związek małżeński. Przez wieki obiekt był świadkiem przemian politycznych, gospodarczych i kulturalnych, a jego losy odzwierciedlają burzliwą historię Dolnych Łużyc.

Zwiedzanie i informacje praktyczne

Zamek Dewinów-Bibersteinów położony jest w północno-zachodniej części starego miasta Żary, przy ulicy Zamkowej. Dojazd możliwy jest zarówno samochodem, jak i komunikacją miejską – w pobliżu znajduje się parking oraz przystanki autobusowe. Aktualnie zamek nie jest w pełni udostępniony do zwiedzania ze względu na prowadzone prace remontowe, jednak teren wokół zamku oraz dziedziniec można oglądać z zewnątrz przez cały rok. Wstęp na teren zamku jest bezpłatny. W sezonie letnim organizowane są okazjonalne wydarzenia kulturalne i historyczne – aktualne informacje warto sprawdzić na stronie miasta Żary lub w lokalnym punkcie informacji turystycznej.

Zamek Dewinów-Bibersteinów – współczesność i przyszłość

Choć zamek wciąż czeka na pełną rewitalizację, jego monumentalna bryła i malownicze otoczenie przyciągają miłośników historii, architektury i fotografii. Stanowi nie tylko ważny punkt na mapie turystycznej regionu, ale także inspirację dla organizatorów wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych. Plany odbudowy i adaptacji zamku do nowych funkcji dają nadzieję na przywrócenie mu dawnej świetności i otwarcie kolejnych przestrzeni dla zwiedzających.

Podsumowanie

Zamek Dewinów-Bibersteinów w Żarach to miejsce, gdzie historia splata się z legendą, a gotyckie i renesansowe mury opowiadają o minionych wiekach. Pomimo zniszczeń i trudnych losów, obiekt zachował swój niepowtarzalny charakter i pozostaje jednym z najcenniejszych zabytków Dolnych Łużyc. Spacer wokół zamku pozwala poczuć ducha dawnych czasów i zrozumieć, jak ważną rolę odgrywał w dziejach regionu. Zamek jest nie tylko świadkiem przeszłości, ale także symbolem nadziei na przyszłość – miejscem, które z pewnością warto odwiedzić podczas podróży po zachodniej Polsce.