Zabytki Żar i okolic, które warto odwiedzić

Żary to miasto, które na pierwszy rzut oka może wydawać się niepozorne, lecz wystarczy zagłębić się w jego uliczki, by odkryć fascynującą przeszłość i bogactwo zabytków. Dawna stolica polskich Łużyc, której początki sięgają czasów kultury łużyckiej, zachwyca średniowiecznym układem urbanistycznym, monumentalnymi ruinami, fragmentami dawnych fortyfikacji i świątyniami pamiętającymi czasy Piastów. Spacer po Żarach to podróż przez wieki – od gotyku, przez renesans i barok, aż po ślady burzliwej historii XX wieku. Każdy z żarskich zabytków opowiada własną historię, a ich różnorodność sprawia, że miasto jest prawdziwą gratką dla miłośników architektury i historii.

Zamek Dewinów-Bibersteinów

Zamek Dewinów-Bibersteinów to najstarszy i najbardziej rozpoznawalny zabytek Żar. Jego początki sięgają połowy XIII wieku, kiedy to Albrecht Dewin wzniósł murowaną warownię, która przez kolejne stulecia była rozbudowywana i przebudowywana przez kolejnych właścicieli – Packów i Bibersteinów. Zamek pierwotnie pełnił funkcję obronną, będąc częścią miejskich fortyfikacji, a jego mury do dziś otaczają szeroka, obecnie sucha fosa. W połowie XVI wieku zamek zyskał renesansowy charakter, a krużganki ozdobiono dekoracją sgraffitową. Wnętrza zdobiły sklepienia kolebkowe z lunetami i bogatą sztukaterią, a zewnętrzny wygląd elewacji nadano około 1700 roku, kiedy wieżę przebudowano w stylu barokowym. Zamek był świadkiem wielu ważnych wydarzeń historycznych – to tutaj brał ślub słynny kompozytor Georg Philipp Telemann, a przez jego mury przewinęli się królowie Polski i elektorzy saskcy. W XIX wieku zamek służył jako więzienie, a w latach 30. XX wieku mieściło się tu Muzeum Regionalne. Niestety, po II wojnie światowej obiekt popadł w ruinę, lecz nawet w takim stanie robi ogromne wrażenie – monumentalne mury, fragmenty krużganków i wieża przyciągają miłośników historii i fotografii. Zamek Dewinów-Bibersteinów to nie tylko architektoniczna perła Żar, ale także miejsce, które najlepiej oddaje ducha miasta i jego wielowiekową tożsamość.

Pałac Promnitzów

Tuż obok zamku wznosi się barokowy Pałac Promnitzów, który powstał w latach 1710–1728 z inicjatywy Erdmanna II von Promnitza. Projekt rezydencji przygotowali architekci Jerzy Spanninger i Julio Simonetti, a budowa wykorzystała fragmenty starszych budowli średniowiecznego podzamcza. Pałac był jednym z najwspanialszych założeń rezydencjonalnych XVIII-wiecznej Europy Środkowej – jego monumentalna bryła, czteroskrzydłowy układ i bogaty wystrój wnętrz zachwycały współczesnych. Wnętrza pałacu zdobiły dzieła wybitnych sztukatorów, rzeźbiarzy i malarzy, a całość otaczał rozległy park. Ród Promnitzów władał Żarami do 1765 roku, po czym pałac przeszedł w ręce elektorów saskich i stopniowo podupadał. W XIX wieku obiekt służył jako siedziba władz miejskich oraz więzienie, a w XX wieku przeszedł częściową renowację. Niestety, w 1944 roku pałac został poważnie uszkodzony podczas bombardowania, a po wojnie popadł w ruinę. Dziś nawet w zaniedbanym stanie pałac robi ogromne wrażenie – monumentalne mury, resztki dekoracji i tajemnicza atmosfera sprawiają, że to miejsce pobudza wyobraźnię i przyciąga miłośników historii oraz fotografii. Tutaj znajdziesz więcej informacji.

Wieża Wartownicza

Wieża Wartownicza to jeden z najlepiej zachowanych elementów średniowiecznych fortyfikacji Żar. Powstała w pierwszej połowie XIV wieku jako część systemu obronnego miasta, wzmacniając Bramy Dolnej. Jej masywne mury zbudowano z kamienia i rudy darniowej, a w XVI wieku nadbudowano ją cegłą, dodając charakterystyczny dach w XVIII wieku. Przez wieki wieża pełniła różne funkcje – od strażnicy, przez dzwonnicę, aż po magazyn. Dziś, po gruntownym remoncie, wieża jest udostępniona do zwiedzania, a w jej wnętrzu znajduje się wystawa poświęcona średniowiecznym fortyfikacjom – można tu zobaczyć fotografie, rysunki machin oblężniczych i makiety dawnych murów. Z wieży roztacza się widok na starówkę i okolicę, a klucz do niej można odebrać w Muzeum Pogranicza Śląsko-Łużyckiego. To miejsce, które pozwala dosłownie dotknąć historii i poczuć atmosferę dawnych Żar.

Mury Obronne

Spacerując po Żarach, trudno nie zauważyć fragmentów dawnych murów obronnych, które do dziś otaczają starówkę. Ich budowę rozpoczęto w drugiej połowie XIII wieku, tuż po uzyskaniu przez miasto praw miejskich. Mury miały długość około 1400 metrów i były wzmocnione licznymi basztami oraz bramami. Do dziś zachowały się ich fragmenty przy ulicach Cichej i Osadników Wojskowych, a także dwie wieże – Wartownicza i dzwonnica fary. Spacer wzdłuż murów to podróż w czasie – można sobie wyobrazić, jak niegdyś wyglądało życie w mieście otoczonym solidnymi obwarowaniami. Stare Miasto zachowało średniowieczny układ urbanistyczny, z rynkiem o wymiarach około 85 na 70 metrów, otoczonym zabytkowymi kamienicami z XVII wieku. Warto zwrócić uwagę na renesansowe portale, mozaiki i detale architektoniczne, które przetrwały do dziś, mimo zniszczeń wojennych i późniejszych przebudów. Dowiedz się więcej.

Ratusz

Ratusz w Żarach to jeden z najważniejszych zabytków miasta, będący świadkiem jego wielowiekowej historii. Budynek pochodzi z przełomu XIV i XV wieku, choć był wielokrotnie przebudowywany – w XVI i XVIII wieku zyskał renesansowy portal i nowe elementy wystroju. Wyróżnia się smukłą wieżą z początku XVIII wieku, a nad wejściem znajduje się mozaika z 1929 roku. Ratusz dominuje nad rynkiem i jest jednym z najbardziej charakterystycznych punktów miasta. Jego wnętrza przez wieki były świadkiem najważniejszych wydarzeń politycznych i społecznych Żar, a dziś stanowi symbol samorządności i ciągłości tradycji miejskiej.

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa, zwany farą, to główna świątynia Żar i jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych regionu. Budowę rozpoczęto w XIII wieku, a kolejne etapy rozbudowy trwały do XVI wieku. Świątynia była wielokrotnie niszczona i odbudowywana, a od XVI wieku aż do końca II wojny światowej służyła protestantom. Kościół zachwyca gotycką architekturą – ostrołukowe portale, strzeliste okna, przypory i schodkowe szczyty z blendami nadają mu majestatyczny wygląd. Wnętrze nakryte jest gwiaździstym sklepieniem, a w północnym fragmencie korpusu zachowały się relikty romańskie. Na zwornikach sklepienia można znaleźć gmerki cechowe, świadczące o opiece bractw rzemieślniczych nad świątynią. Obok kościoła stoi dzwonnica o wysokości 28 metrów, pierwotnie będąca basztą miejską z XIV wieku. To miejsce, które zachwyca nie tylko architekturą, ale i atmosferą – czuć tu ducha dawnych Żar i wielowiekową tradycję.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Biedrzychowicach Dolnych

W okolicach Żar warto odwiedzić także kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Biedrzychowicach Dolnych. To cenny przykład średniowiecznej architektury kamiennej, który zachował wiele oryginalnych elementów. Kościół wzniesiono w XIII wieku, a jego masywne mury i surowe wnętrze przenoszą w czasy, gdy wiara i obrona przed najazdami szły w parze. W środku można podziwiać gotyckie detale i fragmenty dawnych polichromii. To miejsce, które zachwyca autentycznością i pozwala poczuć atmosferę dawnej wsi łużyckiej. Tutaj możesz przeczytać więcej.

Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Bieniowie

Kolejnym interesującym zabytkiem w okolicy Żar jest kościół w Bieniowie, będący przykładem wczesnogotyckiej architektury kamiennej. Świątynia zachowała wiele oryginalnych detali, a jej surowa bryła doskonale wpisuje się w krajobraz łużyckiej wsi. Wnętrze kryje gotyckie sklepienia i fragmenty dawnych malowideł, a całość otacza zabytkowy cmentarz. To miejsce, które warto odwiedzić, by zobaczyć, jak wyglądały wiejskie kościoły na Łużycach przed wiekami. Szczegółowe informacje dostępne są tutaj.

Podsumowanie

Żary i okolice to prawdziwa skarbnica zabytków, które zachwycają różnorodnością i bogactwem historii. Od monumentalnych ruin zamku i pałacu, przez średniowieczne mury obronne, po gotyckie i barokowe świątynie – każdy z tych obiektów opowiada własną, fascynującą historię. Spacerując po mieście i jego okolicach, można poczuć atmosferę dawnych wieków, odkryć ślady wielkich rodów i wydarzeń, które kształtowały losy tego regionu. Żary to miejsce, które nie tylko warto, ale wręcz trzeba odwiedzić, by zrozumieć, jak bogata i wielowątkowa jest historia polskich Łużyc. Każdy z zabytków to osobna opowieść, a ich wspólna obecność tworzy niepowtarzalny klimat miasta, które zachwyca na każdym kroku.