Fragmenty średniowiecznych murów miejskich

Średniowieczne mury miejskie w Żarach to jeden z najbardziej fascynujących i autentycznych śladów dawnej historii miasta, które przez wieki pełniło ważną rolę na pograniczu Łużyc. Spacerując wzdłuż zachowanych fragmentów tych potężnych obwarowań, można niemal poczuć atmosferę dawnych wieków, kiedy miasto tętniło życiem, a mury strzegły jego mieszkańców przed zagrożeniami z zewnątrz. To miejsce, gdzie historia spotyka się z teraźniejszością – idealne na nieśpieszny spacer i odkrywanie niezwykłych opowieści ukrytych w kamieniach i basztach.

Historia średniowiecznych murów miejskich w Żarach

Początki budowy i znaczenie obwarowań

Początki żarskich murów miejskich sięgają drugiej połowy XIII wieku, kiedy to miasto otrzymało prawa miejskie oraz przywilej wzniesienia obwarowań. Pierwsze umocnienia miały charakter drewniano-ziemny, lecz już w XIV wieku zastąpiono je solidnymi murami z warstwowo układanego kamienia łamanego, łączonego zaprawą wapienno-glinianą. Mury te miały grubość do 2 metrów u podstawy i sięgały nawet 8 metrów wysokości, co czyniło je jednymi z najpotężniejszych fortyfikacji w regionie. Cały obwód murów otaczał obszar około 11 hektarów, a ich długość wynosiła około 1400 metrów.

Struktura i elementy fortyfikacji

Obwarowania żarskie przyjęły kształt wydłużonego owalu, obejmując kluczowe budynki miasta: zamek, kościół farny oraz klasztor franciszkanów. Mury wzmacniały nieregularnie rozmieszczone baszty wykuszowe oraz przynajmniej jedna baszta cylindryczna, a od strony północnej i zachodniej dodatkową ochronę zapewniała nawodniona fosa. Do miasta prowadziły dwie główne bramy: Górna od zachodu i Dolna od wschodu, z których każda była strzeżona przez masywne wieże. W XV wieku, w odpowiedzi na rozwój broni palnej, dobudowano drugi, niższy pas murów z licznymi otworami strzelniczymi.

Zachowane fragmenty i ich zwiedzanie

Najlepiej zachowane odcinki

Pomimo licznych rozbiórek w XIX wieku, do dziś w Żarach przetrwało kilka imponujących fragmentów średniowiecznych murów miejskich. Najbardziej reprezentacyjny odcinek znajduje się w południowo-zachodniej części miasta, wzdłuż ulic Cichej i Podwale. To właśnie tutaj można podziwiać odrestaurowany fragment z kolistą basztą, na której szczycie udostępniono drewniane galerie widokowe. Schody prowadzące na górę pozwalają spojrzeć na miasto z perspektywy dawnych obrońców Żar.

Kolejne warte uwagi fragmenty murów można zobaczyć przy ulicy R. Traugutta, placu Łużyckim oraz przy ulicy Wartowniczej, gdzie mury przylegają do wieży wartowniczej – jednej z dwóch zachowanych wysokich wież miejskich. Druga z wież, dziś pełniąca funkcję dzwonnicy, znajduje się przy placu kard. Stefana Wyszyńskiego, tuż obok kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Wieże i baszty – architektoniczne perły Żar

Wieża bramy Dolnej, wzniesiona z nieobrobionych kamieni polnych i uzupełniona bryłami rudy darniowej, to jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych elementów dawnych fortyfikacji. Jej ściany mają ponad 2 metry grubości, a pierwotne wejście znajdowało się wysoko nad ziemią, co podnosiło walory obronne. W XVI wieku wieżę nadbudowano cegłą, a w XVIII wieku przebudowano dach, nadając mu obecny kształt. Kilkadziesiąt metrów dalej znajduje się druga wieża, która od XVI wieku pełniła również funkcję dzwonnicy kościoła farnego. Obie wieże są dziś charakterystycznymi punktami panoramy miasta.

Znaczenie murów dla miasta i jego mieszkańców

Przez wieki mury miejskie stanowiły nie tylko barierę ochronną, ale także symbol siły i niezależności Żar. Pieczę nad ich utrzymaniem sprawowało bractwo kurkowe, do którego należeli wszyscy zdolni do noszenia broni mieszkańcy miasta. Mury były regularnie remontowane aż do XVII wieku, kiedy to zaczęły tracić swoje znaczenie militarne. W XIX wieku, wraz z rozwojem miasta, wiele fragmentów rozebrano, a fosy zasypano, by zrobić miejsce pod nowe inwestycje. Mimo to do dziś zachowały się liczne odcinki, które przypominają o bogatej historii Żar.

Informacje dla odwiedzających

Zwiedzanie fragmentów średniowiecznych murów miejskich w Żarach jest możliwe przez cały rok – są to obiekty ogólnodostępne, nie wymagające zakupu biletu. Najlepiej zachowane fragmenty znajdują się przy ulicach Cichej, Podwale oraz w okolicach placu Łużyckiego. Do Żar można dojechać zarówno samochodem, jak i pociągiem – dworzec kolejowy znajduje się w niedużej odległości od centrum. Spacer po starym mieście i wzdłuż murów najlepiej zaplanować na kilka godzin, aby w pełni docenić urok tego miejsca. Warto pamiętać, że niektóre galerie widokowe mogą być czasowo niedostępne podczas prac konserwatorskich.

Legendy i ciekawostki związane z murami

Z żarskimi murami miejskimi wiąże się wiele legend i opowieści, które przez wieki były przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jedną z nich jest historia o czerwonym jeleniu, który miał być symbolem odwagi i niezłomności mieszkańców miasta. Makieta dawnego miasta, dostępna w lokalnym muzeum, pozwala wyobrazić sobie, jak wyglądały Żary w czasach, gdy mury otaczały je niemal w całości, a życie toczyło się w cieniu potężnych baszt i bram.

Podsumowanie

Fragmenty średniowiecznych murów miejskich w Żarach to nie tylko cenny zabytek, ale także wyjątkowe miejsce, które pozwala na chwilę przenieść się w czasie. Spacerując wzdłuż odrestaurowanych odcinków, można poczuć ducha dawnych wieków i docenić kunszt średniowiecznych budowniczych. Mury, wieże i baszty są świadectwem burzliwej historii miasta oraz jego roli na pograniczu kultur i państw. To atrakcja, która zachwyca zarówno miłośników historii, jak i tych, którzy po prostu lubią odkrywać nieoczywiste miejsca z duszą.